Voortgang van de Regeerbeloften in de Agrofood Sector

Regeerakkoord Sectie

4.1 Uitdagingen en visie De Vlaamse voedingsindustrie is één van de grootste industriële werkgevers, en we zien de laatste jaren toegenomen investeringen (jaarlijks ruim 1,5 miljard euro). Ten opzichte van 2006 liggen de investeringen in de voedingsindustrie in 2016 meer dan 35% hoger. Iets meer dan 20.000 profes-sionele landbouwbedrijven vormen de basis van een agrobusiness-complex dat bijna 135.000 mensen tewerkstelt en jaarlijks 61,7 miljard euro omzet genereert. Landbouwproducten en hun afgeleiden hebben een respectievelijk een aandeel van 11% en 12% in de totale Belgische in- en uitvoer. Het Belgisch handelsoverschot in agrohandelsproducten bedroeg in 2017 6,5 miljard euro. Het aandeel van Vlaanderen in de nationale landbouwimport en -export bedraagt resp. 83 en 85%. In 2017 telde Vlaanderen 23.225 landbouwbe-drijven, waarvan 78% met beroepsmatig karakter. Het aantal landbouwbedrijven is ten opzichte van 2007 met iets meer dan een vierde teruggelopen, een daling van gemiddeld 3% per jaar. De grootte van de bio-gebaseerde economie wordt geschat op bijna 2% van de brutomarge van de Vlaamse economie en 0,8% van de totale tewerkstelling uitgedrukt in voltijds equivalenten. Vlaamse land- en tuinbouwproducten behoren tot de wereldtop op vlak van kwaliteit en voedsel-veiligheid. Dit is het gevolg van vakmanschap, onderzoek en innovatie. Het is de ambitie van Vlaanderen om deze positie te versterken. De Vlaamse primaire sector wordt geconfronteerd met vele uitdagingen, waaronder een lage rendabi-liteit, prijsvolatiliteit, zwakke positie in de keten, de vraag van de consument naar bio die de lokale productie overstijgt, vakmanschap in evolutie naar sterk ondernemerschap, toegang tot landbouw-gronden, subsidie-afhankelijkheid in verschillende deelsectoren en het terugdringen van de milieu- en klimaatimpact. Deze uitdagingen moet de sector kunnen aangaan in een niet-polariserend debat op basis van objectieve parameters, uitgaande van de realiteit in Vlaanderen. Net zoals andere sectoren heeft de land- en tuinbouw al veel inspanningen gedaan. Bijkomende inspan-ningen zijn echter noodzakelijk en bieden kansen. Doeltreffend en doordacht, met oog voor welvaart, jobs, economische en sociale gevolgen, leefomge-ving en klimaat. Technologische ontwikkelingen, innovaties, schaalverandering en het verankeren van het landbouw- en visserijbeleid in een geïntegreerd voedselbeleid en de omslag naar een kringloopeconomie moeten ons helpen om die structurele transformatie verder te zetten. Gezond, duurzaam, voldoende en veilig voedsel aan een correcte prijs voor iedere schakel van de voedingsketen staat centraal binnen een voedsel-beleid. Het is dan ook van belang dat het huidige landbouwbeleid bijdraagt aan een sterk voedsel-beleid waarin de voedselketen integraal en circulair bekeken wordt. De Vlaamse regering zal in samenwerking met de vraag- (consumenten) en aanbodzijde (agrovoedingsketen) van de markt een Vlaamse voedseltop organiseren. We benaderen land- en tuinbouwers als onderne-mers die een strategische rol voor onze economie en onze maatschappij vervullen. De toekomst van onze Vlaamse land- en tuinbouw ligt in innovatie en diversiteit. Land- en tuinbouwers zijn vaak prijsnemers en daardoor soms slachtoffer van een race-to-the-bottom: steeds meer produceren voor minder, waarbij het inkomen van de land-bouwer het kind van de rekening is. We blijven inzetten op het Vlaamse kwaliteitsverhaal en we bewaken de Europese en internationale handels-positie van onze land- en tuinbouwers. Bij het omzetten van Europese regelgeving hanteren we geen strengere regels (‘no gold plating’). De Vlaamse vissersvloot bestaat uit 70 vaartuigen die zowel actief zijn in de eigen zeegebieden als in andere EU-wateren. De Vlaamse visserij is een gemengde visserij waarbij meerdere bestanden tegelijk bevist worden, zodat het aanbod van verse vis gevarieerd is. De aanvoer hangt af van de jaarlijks wijzigende vangstrechten en schommelt rond de 20.000 ton met een waarde van meer dan 80 miljoen euro. De Vlaamse visserijsector kent uitdagingen op het vlak van de instroom in de sector, de economische en ecologische duurzaamheid, de Brexit-situatie, de toepassing van de aanlandingsplicht en het teruggooiverbod. Er zijn ook kansen: onze vissers zijn deskundige en ervaren professionals in de Europese vissersvloot. Door meer in te zetten op het vermarkten van vis als Vlaams kwaliteits– product, post-Brexit akkoorden met Groot-Brittannië af te sluiten, en tegelijk de vloot en de gebruikte technieken te verduurzamen en te moderniseren geven we de Vlaamse visserijsector een toekomst. Aquacultuur is een veelbelovende discipline. De Vlaamse aquacultuursector heeft het niet gemakkelijk door het complexe productie-proces, hoge investeringskosten, internationale concurrentie en complexe regelgeving. We stimu-leren en onderzoeken verder de mogelijkheden voor groei van de productie zowel op land als in zee, met zorgvuldige benutting van ruimte, water, grondstoffen en energie. Dit biedt kansen tot de ontwikkeling van een sterke, innovatieve en duurzame Vlaams aquacultuursector. Een land-, tuinbouw en visserijbeleid als onder-deel van een geïntegreerd en circulair voedselbe-leid omvat volgende pijlers:

Beoordeling van de Uitvoering van het Regeerakkoord

De regering heeft betekenisvolle beslissingen genomen die aansluiten bij de visie en beloften zoals vermeld in het regeerakkoord betreffende de agrofood sector. Belangrijke thema's zoals het bevorderen van onderzoek en innovatie, het aanpakken van water- en droogteproblematiek, verduurzaming en het ondersteunen van de economische positie van landbouwers zijn terugkerende elementen in de genomen besluiten.

Innovatie en Onderzoek

De aandacht voor innovatie krijgt vorm in de ondersteuning van bio-economie [0][1][2][3], waarbij investeringen in onderzoek naar het gebruik van organisch materiaal en biologische processen centraal staan. Deze maatregelen sluiten aan bij de ambitie om de Vlaamse primaire sector te versterken door technologische ontwikkelingen.

Waterproblematiek en Klimaatuitdagingen

De regering heeft meerdere stappen ondernomen om de water- en droogteproblematiek aan te pakken [4][5][6][7][8][9], wat in lijn is met de noodzaak van de sector voor een duurzaam watergebruik en de omslag naar een kringloopeconomie, zoals aangegeven in het regeerakkoord.

Steun voor Duurzaam Ondernemen

Verschillende besluiten richten zich op het verduurzamen van de agrofood sector [10][11][12], door onder meer het stimuleren van duurzame verwerking en afzet van landbouwproducten en het bevorderen van een biogebaseerde economie.

Marktgerichtheid en Stabiliteit

De regering heeft besluitvorming ingezet die de positie van landbouwers versterkt [4][13][14][15][16], inclusief het uitbannen van praktijken die de lokale concurrentiepositie kunnen schaden ('no gold plating') en de bevordering van de handelspositie van landbouwers [17].

Sector Specifieke Maatregelen

De visserijsector, die deel uitmaakt van het agrofood complex, ontvangt ook specifieke ondersteuning door middel van beleidsmaatregelen [18][19][20][21] die bijdragen aan de economische en ecologische duurzaamheid van de sector.

Divergentie van het Regeerakkoord

Er zijn tot nu toe geen meldingen van significante afwijkingen van het regeerakkoord in de besluitvorming. De besluiten die hier besproken zijn [0] tot [22], lijken grotendeels in harmonie met de oorspronkelijke plannen, hoewel de lange-termijnimpact van deze maatregelen nog beoordeeld moet worden.

Conclusie

De regering lijkt haar beloften in het regeerakkoord na te komen door middel van beleidsmaatregelen die zich richten op innovatie, duurzaamheid, klimaatadaptatie en de versterking van de economische positie van land- en tuinbouwers, alsook de visserij- en aquacultuursectoren. Op basis van de verstrekte besluiten, is er een duidelijke inspanning om de gestelde doelen te bereiken en om te gaan met de uitdagingen waar de sector voor staat.

Details

Referenties

[0] : (2020-12-18) Vlaams beleidsplan bio-economie

[1] : (2022-04-29) Plan Vlaamse Veerkracht: volgende stappen en uitbreiding van het Vlaams beleidsplan bio-economie

[2] : (2021-07-09) Plan Vlaamse Veerkracht: Thematische oproep bio-economie bij het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek - Vlaanderen

[3] : (2021-04-30) Thematische oproep bio-economie bij het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek - Vlaanderen

[4] : (2021-07-16) Plan Vlaamse Veerkracht: Projectoproepen land- en tuinbouwsector rond samenwerking met betrekking tot ondernemerschap, digitalisering en kennisdeling

[5] : (2022-12-09) Plan Vlaamse Veerkracht: subsidies duurzaam watergebruik en overheidsopdracht studie naar ‘Groenblauwe business modellen voor landbouwers’

[6] : (2021-05-28) Plan Vlaamse Veerkracht: dossiernummers 25 en 27

[7] : (2022-07-15) Plan Vlaamse Veerkracht: bestedingskader middelen groene investeringen op land- en tuinbouwbedrijven VLIF

[8] : (2022-12-16) Plan Vlaamse Veerkracht: restwater voor land- en tuinbouw - bijkomende opdracht Aquafin nv

[9] : (2021-07-16) Plan Vlaamse Veerkracht: bestedingskader middelen projectoproep 'Hergebruik Restwater'

[10] : (2023-10-06) Steun voor investeringen voor duurzame verwerking en afzet van landbouwproducten

[11] : (2023-07-14) Steun voor investeringen voor duurzame verwerking en afzet van landbouwproducten

[12] : (2023-04-21) Steun voor productieve investeringen en opstartverrichtingen in de landbouw

[13] : (2022-10-07) Oproep circulaire voedselketen 2022:  preventie van voedselverlies en hoogwaardige valorisatie van voedselreststromen

[14] : (2023-07-07) Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB): verbetering productie en afzet producten bijenteelt

[15] : (2023-11-10) Crisissteun specifieke landbouwsectoren

[16] : (2023-10-06) Steun voor opstart van of omschakeling naar een toekomstgerichte duurzame ondernemingsstrategie op een landbouwbedrijf

[17] : (2021-11-26) Steun voor deelname aan Europees erkende voedselkwaliteitsregelingen en hectaresteun voor biologische productiemethode: actualisering besluiten

[18] : (2022-10-07) Erkenning producenten- en brancheorganisaties sector visserij en aquacultuur, en vaststellen regels voor het verlenen van opslagsteun door erkende producentenorganisaties

[19] : (2023-09-15) Oprichting Agentschap Landbouw en Zeevisserij

[20] : (2022-05-06) Erkenning producenten- en brancheorganisaties sector visserij en aquacultuur, en vaststellen regels voor het verlenen van opslagsteun door erkende producentenorganisaties

[21] : (2023-11-23) Aanpassing landbouwregelgeving naar aanleiding van de oprichting van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij

[22] : (2023-04-21) Steun projecten in het kader van Europees Innovatiepartnerschap voor productiviteit en duurzaamheid in de landbouw